Nám da là gì? Nguyên nhân nào dẫn đến nám da? Làm thế nào để điều trị nám hiệu quả và an toàn? Hãy cùng PGS.TS.BS Lê Ngọc Diệp tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Nám da là gì?
Nám da là tình trạng tăng sắc tố da mắc phải, mạn tính, đặc trưng bởi các dát màu nâu ở trên mặt, thường là vùng gò má, mũi, trán, môi trên, cằm, đôi khi có ở cổ. Nám da gặp nhiều nhất ở độ tuổi trung niên, phụ nữ mang thai, hiếm gặp ở trẻ nhỏ.
Đối tượng dễ gặp nám
Bệnh thường hay gặp ở phụ nữ, nhất là phụ nữ trung niên, phụ nữ có thai hoặc thường xuyên sử dụng thuốc ngừa thai (estrogen và progesterone). Ở nam giới, tỷ lệ mắc bệnh chỉ ở khoảng 5-10%. Người mắc bệnh về nội tiết (bệnh ở tuyến giáp, tuyến uyên, tuyến thượng thận) cũng có thể bị nám da. Người châu Á có làn da ngăm đen dễ bị nám da. Ở người da màu sậm: hắc tố bào sản xuất nhiều melanin hơn; các melanocome to hơn và chứa nhiều melanin, và sự phân rã của chúng chậm hơn. Có 2 dạng melanin được tổng hợp bên trong các hạt melanocome: eumelanin (sậm, nâu đen) và pheomelanin (sáng, đỏ-vàng). Eumelanin có 2 màu: đen và nâu. Người da màu sậm có nhiều eumelanin hơn pheomelanin nên dễ bị nám da hơn.
Nguyên nhân gây nám
Nám da có liên quan tới nhiều yếu tố, trong đó ánh nắng mặt trời (tia cực tím UV), ảnh hưởng của nội tiết tố (bệnh nội tiết, rối loạn nội tiết tố nữ, sử dụng thuốc ngừa thai) và ảnh hưởng của di truyền được xem là 3 yếu tố chính dẫn đến tình trạng nám da. Bên cạnh đó, thuốc, hóa chất, mỹ phẩm, stress, ô nhiễm môi trường… cũng góp phần gây nám da.
- Tác động tia UV được coi là yếu tố chính gây nám da vì theo các nghiên cứu tỷ lệ mắc bệnh nám da cao ở những vùng nhiều nắng và vùng da nám thường sáng hơn vào mùa đông. Có những trường hợp nám da sau khi đã được chữa trị khỏi đã tái phát trở lại chỉ sau một lần phơi nắng.
- Nguyên nhân thứ hai gây nám da là do ảnh hưởng của nội tiết tố. Nám da xuất hiện trong thai kỳ với tỷ lệ mắc bệnh trên 50-70% thai phụ. Thường gặp trên phụ nữ sử dụng thuốc ngừa thai, phụ nữ mãn kinh sử dụng liệu pháp thay thế, phụ nữ sử dụng thực phẩm chức năng có thành phần giống estrogen và progesterone.
- Nguyên nhân thứ ba là ảnh hưởng di truyền. Một số chủng tộc có tỷ lệ nám da cao hơn. Trên 30% bệnh nhân có tiền sử gia đình có thành viên bị nám da.
Ngoài 3 yếu tố trên, nám da còn có thể do một dạng viêm da tiếp xúc ánh sáng. Các dị ứng nguyên có thể là các thành phần trong mỹ phẩm. Một số mỹ phẩm có thể làm tăng sắc tố da, đặc biệt là các mỹ phẩm có các chất tạo mùi, nước hoa. Một số loại thuốc cũng có thể làm tăng nhạy cảm ánh sáng và tăng sắc tố da.
Cách điều trị nám da
Để điều trị nám da hiệu quả cần loại bỏ các nguyên nhân gây nám da: nội tiết, stress, mỹ phẩm, thuốc, thói quen phơi nắng…
Hiện nay có nhiều phương pháp vật lý được sử dụng để loại bỏ nám da bao gồm lột da bằng hóa chất và laser. Trong đó điều trị nám bằng laser là phương pháp được sử dụng rộng rãi và hiệu quả hơn cả.
Phương pháp lột da bằng hóa chất giúp làm tăng bong tróc da, tẩy các tế bào sừng chứa sắc tố, thúc đẩy chu kì tế bào da từ lớp đáy đến lớp sừng. Hiệu quả cho nám mức độ trung bình – nhẹ. Nên phối hợp với thuốc thoa tại chỗ. Phương pháp này có thể gây ra một số tác dụng phụ như: hồng ban, tăng sắc tố sau viêm, nhiễm trùng, nám đậm hơn.
Laser được sử dụng khá rộng rãi trong điều trị nám da. Trong các loại laser thì Nd:YAG Q-switched 1064 nm được sử dụng rộng rãi nhất trong điều trị nám da, với hiệu quả cao và an toàn nếu được bác sĩ có nhiều kinh nghiệm điều trị và đúng kỹ thuật. Tuy nhiên cũng cần thận trọng để tránh biến chứng tăng sắc tố sau viêm dẫn đến làm da sạm nhiều hơn. Nguyên nhân laser gây tăng sắc tố sau viêm có thể do gây kích thích nhiều hơn, gây tổn thương hắc tố bào dẫn đến tăng tổng hợp melanin. Hiệu ứng quang cơ của Q-switched dẫn tới sự phá vỡ melanocomes và dẫn tới tăng sắc tố sau viêm. Yellow laser và IPL (xung ánh sáng cường độ cao) cũng hiệu quả trong điều trị nám bề mặt, ưu điểm là ít tác dụng phụ nhưng hiệu quả điều trị chậm.
Laser CO2 vi điểm và Erbium laser vi điểm là lựa chọn mới trong điều trị nám da với cơ chế làm bốc bay tế bào thượng bì. Hiệu quả cao trong điều trị nám thượng bì nhưng có nguy cơ gây tăng sắc tố sau viêm sau điều trị. Hiện nay có thể sử dụng thay thế laser CO2 vi điểm bằng các loại laser mới “dưới xâm lấn” để giải quyết nhược điểm này.
Để điều trị nám da hiệu quả cần loại bỏ các nguyên nhân gây nám da: nội tiết, stress, mỹ phẩm, thuốc, thói quen phơi nắng… Trước hết cần điều trị nám da bằng thuốc thoa tại chỗ, phối hợp với lột da bằng hóa chất nhẹ nếu cần thiết. Có thể sử dụng laser trong trường hợp nám trung bình, nặng, nám kháng trị để có hiệu quả điều trị cao hơn. Tránh nắng luôn luôn cần thiết. Điều trị từ từ, lâu dài và kiên trì.